Hoe belangrijk is de rol van informatiemanagement voor leiderschap?

Geplaatst op: Leiderschaps Programma

Wat zou het betekenen als Willem Engel voorop zou lopen om het Corona virus te bestrijden i.p.v. het (belang) te ontkennen? In beide situaties geeft hij leiding, maar met totaal andere consequenties. Dit geeft het belang en de relevantie aan van hoe leiders met informatie omgaan.

Leiderschap in combinatie met informatiemanagement heeft minder aandacht gekregen dan het onderwerp verdient. Qua leiderschap wordt er meestal verwezen naar communicatieve vaardigheden, resultaatgerichtheid of daadkracht. Dit zijn alle belangrijke aspecten van leiderschap. Echter: informatiemanagement speelt toch een minstens zo belangrijke, maar minder bekende rol. Denk hierbij bijvoorbeeld aan mensen die wel anderen in een bepaalde richting sturen, maar waar deze richting aantoonbaar onjuist is of tenminste grote problemen geeft. Denk aan de genoemde actieve virus ontkenners die in staat zijn om grote groepen mensen sturing te geven. Denk hierbij ook aan mensen in organisaties die voorbeeldgedrag vertonen en daarmee foute voorbeelden neerzetten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Me-too affaire waarbij bepaalde mannen als leider de toon zetten voor fout gedrag van collega's en medewerkers.

In mijn optiek gaat het erom dat een leider leert om op een zodanige wijze met informatie om te gaan dat er inhoudelijk juiste conclusies worden getrokken en er een richting wordt gewezen gebaseerd op een evenwichtig en wijs denkproces. Tegelijk wordt in deze formulering ook wel duidelijk dat het goed benoemen van deze kwaliteit lastige dilemma's oproept, want wat is de goede richting of wat is wijs? Intuïtief weten (sommigen van ons) snel dat het ontkennen van Corona niet erg verstandig is. De voorbeelden hiervan zijn wereldwijd aanwezig waarin dit verkeerd afloopt (zie Brazilië). Er zijn echter ook tal van zeer intelligente mensen die tot radicaal andere conclusies komen. Het geeft aan dat ‘objectief’ kijken als leider erg moeilijk is, en volgens sommigen ook niet bestaat. Het geeft in ieder geval aan dat we ons allen mogen realiseren dat onze gedachten niet perse ‘waar’ hoeven te zijn. Het ideaal van goed informatiemanagement bestaat eruit dat een leider allereerst in staat is om naar alle relevante omstandigheden te kijken zonder vooroordelen of aannames. (Daarnaast moet een leider ook zijn visie/perceptie over kunnen overbrengen), dit klinkt simpel maar is het beslist niet. Bij Right Management doe ik veel assessments en één van de aspecten waar het vaak misgaat is dat mensen in het oplossen van een probleem uitgaan van aannames waardoor men niet meer open staat of denkt aan bepaalde (andere) informatie onderdelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan oefeningen waarin leiders een probleem met een medewerker moeten oplossen en er dan niet aan denken dat er een probleem privé of juist in het werk speelt.

Het gaat er ook om een inschatting te maken van factoren die een probleem of de oplossing beïnvloeden. Een probleem bestaat eigenlijk nooit ‘kaal’ maar is altijd opgenomen in de bredere context. Als voorbeeld: het uitgelekte vergaderverslag van de formatie-verkenners zou nooit zo brisant uitgepakt hebben als er niet de Toeslagen-affaire was geweest. Een leider moet dus ook (kunnen) inschatten wat de relevante omstandigheden zijn. Ik gebruik hier voorbeelden uit de politiek omdat die algemeen inzichtelijk zijn. Uiteraard vindt binnen (bedrijfs)organisaties een soortelijk proces plaats. Ook hier worden keuzes gemaakt die qua informatiemanagement niet altijd goed zijn. Denk hierbij aan ‘Dieselgate’ binnen Volkswagen in Duitsland. En hiermee wordt duidelijk dat het niet de minsten zijn die hiervoor gevoelig zijn.

U als lezer vraagt natuurlijk: maar waar zijn dan die voorbeelden van goed informatie leiderschap: het saaie antwoord is dat dit leiderschap is waar op cruciale momenten geen chaos achterblijft na de ingezette koers. Als voorbeeld uit het verleden: alom werd Roosevelt geprezen voor zijn beslissing om in de grote economisch crisis van de vorige eeuw de ‘New Deal’ in te zetten, gebaseerd op de economie te ondersteunen met overheid investeringen. Toen zeer omstreden. Dichterbij huis: het Philips management heeft ooit de koers ingezet verschillende activiteiten zelfstandig naar de beurs te brengen. Inderdaad heeft ASML voor de NL economie en aandeelhouders erg goed gerendeerd. Niet vanzelfsprekend, maar goed gebruik van de aanwezige informatie.

Een belangrijke kwaliteit voor leiders is dan ook het zogenoemde ‘kritisch denken‘. Zien waar fouten zitten in redeneringen die door anderen worden opgehangen en die bijvoorbeeld uitgaan van aannames of een onjuist gebruik van de informatie. Denk aan redeneringen met foute conclusies. Binnen het kritisch denken is hierbij ook belangrijk het herkennen van aannames die anderen doen wanneer zij informatie geven.

Informatiemanagement mag dus als onderdeel van leiderschap veel meer in de belangstelling komen en meer betrokken worden bij leiderschapselectie en ontwikkeling.

Samenvattend de eisen aan leiders:

• Allereerst; goed informatiemanagement bestaat eruit dat een leider allereerst in staat is om naar alle relevante omstandigheden te kijken zonder vooroordelen of aannames. (Daarnaast moet een leider ook zijn visie/perceptie over kunnen overbrengen.)

• Ten tweede; gaat het erom om alle relevante informatie boven tafel te halen en wat relevant is wordt uiteraard bepaald door de aard van de problematiek.

• Ten derde; gaat het er ook om een inschatting te maken van alle factoren die een probleem of de oplossing beïnvloeden.

• Ten vierde; moeten leiders ‘kritisch’ kunnen denken: aannames en foute redeneringen kunnen herkennen bij zichzelf en anderen.

Via een assessment goed op te sporen én te ontwikkelen door middel van gerichte coaching.

Auteur Theo Stor, Register Organisatiepsycholoog NIP